Polska filozof, profesor nauk humanistycznych, historyk filozofii nowożytnej i współczesnej. Urodziła się w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej wyznania ewangelicko-reformowanego, jej siostrą była aktorka Hanna Skarżanka, bratem zaś – aktor Edward Skarga.
Maturę zdobyła w 1937 roku w Wilnie i w tym samym roku podjęła studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po roku przeniosła się jednak na wydział humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, na kierunek filozoficzny. W czasie II wojny światowej studiowała na konspiracyjnych seminariach swoich mistrzów prof. prof. H. Elzenberga, T. Czeżowskiego, K. Górskiego i S. Srebrnego, zdając wszystkie przewidziane programem egzaminy.
Działaczka konspiracyjnej Armii Krajowej, pełniąc różne funkcje, aż do funkcji kierownika łączności terenowej okręgu wileńskiego. Była łączniczką w AK o pseudonimie Ewa. Kierowała tzw. zewnętrzną łącznością, tj. z Inspektoratami i bezpośrednio z brygadami w terenie. Aresztowana i uwięziona w obozie w Prawieniszkach na Litwie, następnie została zesłana w głąb Rosji, w tym na Syberię, m.in. do łagru w Uchcie. Przymusowo osiedlona w kołchozie w Kazachstanie, skąd udało się jej powrócić do Polski w 1955 roku.
W 1957 roku Barbara Skarga po uzyskaniu stopnia magistra filozofii na Uniwersytecie Warszawskim i podjęła pracę w Zakładzie Bibliografii i Dokumentacji Filozofii Polskiej PAN. W 1961 roku doktoryzowała się na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy Narodziny pozytywizmu polskiego, przygotowanej pod kierunkiem prof. Niny Assorodobraj-Kuli. Od 1962 roku pracowała w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej IFiS PAN. Do 1968 roku była członkinią kręgu tzw. warszawskiej szkoły historyków idei, w którym działali m.in. L. Kołakowski, B. Baczko, J. Szacki, A. Sikora, Z. Ogonowski, L. Szczucki. W 1967 roku B. Skarga habilitowała się na podstawie pracy Ortodoksja i rewizja w pozytywizmie francuskim, w 1988 roku uzyskała tytuł profesora zwyczajnego. W lutym 1978 została członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych, (później Towarzystwa Krzewienia i Popierania Nauk), była też przewodniczącą Komitetu Nauk Filozoficznych PAN oraz członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności. Tytuł profesora nauk humanistycznych uzyskała w 1988. W latach 1993-2006 była przewodniczącą rady redakcyjnej rocznika „Etyka”.
Nie mogąc z powodów ideologiczno-politycznych pracować w czasach PRL na Uniwersytecie, Barbara Skarga prowadziła od lat 70. XX w. ożywioną działalność dydaktyczną, prowadząc w IFiS PAN, a potem także prywatnie, ogólnopolskie seminarium, a po 1989 r. gościnnie nauczając w różnych ośrodkach uniwersyteckich. W 1995 r. została odznaczona Orderem Orła Białego. Jest autorką wielu publikacji i działań naukowych, poprzez które uformowała sporą grupę aktywnych dzisiaj zawodowo filozofów polskich. Barbara Skarga zmarła w 2009 r. w Olsztynie. Jest pochowana na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Jej uczniowie powołali do życia w 2011 roku Fundację na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, która podejmuje różne formy działalności publicznej, mające na celu rozwój kultury filozoficznej w Polsce.
Jako historyk filozofii i historyk idei Barbara Skarga badała ideowy kontekst genezy polskiego pozytywizmu, analizowała jego uwikłania w problematykę narodową i historiozoficzną. prezentowała sylwetki ideowe postaci polskiej kultury. Analizowała myśl filozoficzną ojca pozytywizmu, Augusta Comte’a. Prace te ujęte zostały w rozprawie doktorskiej i antologii Filozofia i myśl społeczna w latach 1865–1895, (1980), opracowaniach naukowych dzieł Comte’a, trzech monografiach w serii Myśli i Ludzie: August Comte (1966), Ernest Renan (1969), Claude Bernard (1970) oraz publikacji Ortodoksja i rewizja w pozytywizmie francuskim (1967) . Zajmowała się też pozostałymi nurtami filozofii francuskiej XIX wieku – spirytualizmem, eklektyzmem, neokrytycyzmem, filozofią „refleksyjną” i filozofią religijną. Zwieńczeniem tych poszukiwań było zainteresowanie filozofią Henri Bergsona, która na dłużej stała się wyróżnionym obszarem badań Barbary Skargi.
Od lat 80. XX w. filozofka zajmowała się największymi problemami metafizyki: sensem bytu, czasem, pochodzeniem zła, miejscem podmiotu ludzkiego w świecie, transcendencją – wychodząc od projektów takich współczesnych myślicieli, jak Martin Heidegger, Emmanuel Levinas czy Derrida i konfrontując je z rozwiązaniami wielkich myślicieli przeszłości, takich jak Platon, Arystoteles, Pseudo-Dionizy czy Leibniz. Wypracowane w tym czasie własne stanowisko filozoficzne autorki cechuje się niezwykłą otwartością na różne typy refleksji filozoficznej, a metoda prowadzenia przez nią dyskusji z nimi zbliżona jest do metod fenomenologii i hermeneutyki.
W ostatnich latach uwaga prof. Barbary Skargi skupiona była na refleksji moralnej i obywatelskiej. Analizowała ważne społeczne kategorie: sprawiedliwość, wolność, godność, honor, męstwo, wierność, odpowiedzialność. Wykazywała, że tylko trwanie przy uniwersalnych wartościach kultury europejskiej może być remedium na degrengoladę naszych czasów. Barbara Skarga była filozofką, która zajmowała się przede wszystkim etyką, problematyką wolności i odpowiedzialności jednostki – uważała, że wolność nie jest absolutna, ale związana z odpowiedzialnością za innych. Podkreślała znaczenie dialogu, jako sposobu rozwiązywania konfliktów i budowania mostów między ludźmi. Diagnozowała upadek wielu wartości i malejący wpływ warstw inteligenckich na bieg dziejów oraz rozszerzającą się politykę tożsamościową wiodącą ku nacjonalizmowi. Wskazywała na zagrożenia związane z relatywizmem moralnym, który prowadzi do zaniku wartości uniwersalnych, oraz ostrzegała przed dehumanizacją w nowoczesnych społeczeństwach.
Najważniejsze publikacje:
Fundamentalna antologia tekstów z filozofii francuskiej XIX wieku (1978),
Kłopoty intelektu. Między Comte’em a Bergsonem (1975),
Czas i trwanie. Studia o Bergsonie (1982),
Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne (1997),
Ślad i obecność (2002),
Kwintet metafizyczny (2005),
Tercet metafizyczny (2009),
O filozofię bać się nie musimy (1999),
Człowiek to nie jest piękne zwierzę (2007),
Innego końca świata nie będzie (2007),
Pisma rozproszone z lat 1989–2000 (pośmiertnie 2015),
Pisma rozproszone z lat 2001–2009 (pośmiertnie 2016).
Opracowano na podstawie www.wikipedia.org
