W środę 27 listopada 2024 r., o godz. 17.00 Towarzystwo DOM UPHAGENA serdecznie zaprasza na wykład z cyklu Kultura Dawnego Gdańska pod tytułem Co powiesz o książkach? / Quid dicis autem de libris? Początki działalności Biblioteki Rady Miasta w Gdańsku. Prelegentką będzie Beata Gryzio, kierowniczka Pracowni Starych Druków Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk.
Wykład odbędzie się w PAN Bibliotece Gdańskiej, przy ul. Wałowej 15 w Gdańsku
Wstęp wolny
Po zwycięstwie Reformacji w Gdańsku, w latach 50. XVI wieku, zgodnie z ewangelickimi postulatami nauki języków narodowych, poznawania Pisma Świętego i rozpowszechniania wiedzy, postawiono na kształcenie ludności miasta. Pojawiła się wówczas myśl założenia miejskiej książnicy publicznej, która mogłaby służyć działającej w mieście od 1558 roku szkole – późniejszemu Gimnazjum Akademickiemu.
W czasie, gdy były kompletowane zbiory ksiąg, nieopodal Gdańska rozbił się statek, którym podróżował wraz ze wspaniałym renesansowym księgozbiorem włoski markiz Joannes Bernardinus Bonifacius d’Oria – zamożny patrycjusz z Neapolu, gruntownie wykształcony humanista, znawca kultury. Jako człowiek o szerokich horyzontach, Bonifacio d’Oria zainteresował się naukami Marcina Lutra i Filipa Melanchtona, czemu publicznie dawał wyraz. W wyniku takiej postawy wyrokiem neapolitańskiego trybunału inkwizycyjnego został zmuszony do opuszczenia Italii i od 1557 podróżował po Europie, by w 1591 roku na stałe osiąść w Gdańsku, gdzie złożył Radzie Miasta propozycję przekazania swojej kolekcji książek, liczącej ponad 1500 woluminów, w zamian za możliwość osiedlenia się i dożywotnią opiekę. Jego cenny zbiór tworzyły dzieła o wysokiej wartości naukowej i artystycznej z zakresu teologii, prawa, medycyny, filozofii, gramatyki, matematyki i astrologii. Znalazły się tam pisma wybitnych autorów antycznych, renesansowych i reformacyjnych, w wykwintnych edycjach znakomitych oficyn włoskich, francuskich, niderlandzkich i niemieckich.
W 1596 roku została uroczyście otwarta czyli Biblioteka Rady Miasta Gdańska (Bibliotheca Senatus Gedanensis). Pierwszą jej siedzibą były pomieszczenia Gimnazjum Akademickiego w dawnym klasztorze franciszkanów. W 1756 roku Biblioteka zajmowała już pięć sal.
W latach późniejszych przekazując Bibliotece swoje księgozbiory, w ślady Bonifacio d’Oria poszli: Gerhard Brandes, Gerhard Cimmermann, Rafael Knofius, Bartolomäeus Keckermann, Peter Krüger, Jakob Breyne, Michael Christoph Hanow, Jakob Theodor Klein, Gottfried Lengnich, Gabriel Grodeck czy Johannes Hevelius. Jednakże racjonalna polityka gromadzenia zbiorów opierała się głównie na zakupach, o których zakresie i finansowaniu decydowało Kolegium Szkolne, sprawujące z ramienia Miasta nadzór nad Biblioteką. Kolejnym ważnym źródłem wpływów był obowiązek, wprowadzony przez Radę Miasta w 1660 roku, nakazujący drukarzom przekazywanie po 1 egzemplarzu z nakładu do zbiorów bibliotecznych.
W 1817 roku uległo likwidacji Gimnazjum Gdańskie, co spowodowało zmianę lokalizacji, statusu i nazwy Książnicy, odtąd nazywanej Gdańską Biblioteką Miejską (Danziger Stadtbibliothek). W 1819 roku rozpoczęto przenoszenie zbiorów do pomieszczeń kościoła św. Jakuba, które jednak nie spełniały odpowiednich warunków dla funkcjonowania biblioteki tej rangi. W 1905 roku została otwarta nowa siedziba wg projektu Karla Kleefelda, całkowicie spełniającego założenia ówczesnej architektury bibliotecznej, jednocześnie godząc jej dwie funkcje: instytucji naukowej i publiczno-oświatowej.