Polski kompozytor i instrumentalista epoki renesansu. Mikołaj Gomółka (lub Gomulka, Gomolca) urodził się około 1535 roku w Radoszkach w rodzinie sandomierskich mieszczan, Tomasza i Katarzyny Gomółków. Od 1545 r. był śpiewakiem w gronie paziów króla Zygmunta Augusta. W 1548 r. rozpoczął naukę muzyki u Jana Klausa, jednego z królewskich fistulatorów, grającego na instrumentach dętych drewnianych. Odtąd datuje się jego przynależność do tego zespołu, początkowo w charakterze ucznia (1548–1550), a od 1558 jako pełnoprawnego instrumentalisty; zapewne uczył się przy tym nie tylko gry na fletach i instrumentach stroikowych, gdyż zaliczano go wówczas do grupy zwanej „fistulatores Itali”, której członkami byli w zasadzie muzycy grający na instrumentach strunowych i organach. W okresie nauki przebywał na dworze królewskim w Krakowie, Wilnie, Knyszynie, a w 1552 także w Piotrkowie (w czasie sejmu), Gdańsku i prawdopodobnie u ks. Albrechta Hohenzollerna w Królewcu. Kapelę Zygmunta Augusta opuścił w 1563 r.; w ciągu ostatnich dwóch lat być może udzielono mu płatnego urlopu. W czasie pobytu na dworze musiał zetknąć się z takimi kompozytorami jak Wacław z Szamotuł, Marcin Leopolita czy Valentin Bakfark.
W 1566 r. Mikołaj Gomółka zakupił dom w Sandomierzu (kamienica na rogu Rynku i ul. Sokolnickiego, gdzie dziś znajduje się tablica pamiątkowa). O jego działalności muzycznej w tym mieście brak informacji, zachowały się natomiast dokumenty świadczące o tym, że był aktywny w życiu gospodarczym i pełnił różne funkcje związane z sądownictwem. W latach 1567 i 1568 został wybrany jednym z siedmiu ławników; 1572 powołano go na eksponowane stanowisko zastępcy wójta miejskiego, a 1578 czynny był w sądzie zamkowym. Z tego roku pochodzi ostatnia wiadomość o pobycie Gomółki w Sandomierzu. Między styczniem 1567 a majem 1570 poślubił córkę rajcy tarnowskiego Tomasza Kuszmierzowicza, Jadwigę, i najprawdopodobniej z nią miał syna Michała, który obok Mikołaja był muzykiem na dworze Jana Zamoyskiego.
W 1580 Gomółka przebywał prawdopodobnie w Krakowie, uczestnicząc w pracach nad wydaniem psałterza. Być może już wówczas był nadwornym muzykiem biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego, któremu swe dzieło dedykował. W każdym razie dokumenty wskazują, że był w Krakowie w 1586 oraz że w 1587 porzucił służbę na dworze biskupim. Podjął wówczas wraz z trzema wspólnikami poszukiwania górnicze w okolicy Muszyny. W czerwcu 1590 lub wcześniej został z kolei muzykiem na krakowskim dworze kanclerza Jana Zamoyskiego. Pozostawał tam jeszcze 30 kwietnia 1591, i to jest ostatnia znana data z jego życiorysu. Według jego epitafium w kościele dominikańskim w Jazłowcu, zmarł 5 marca 1609 w Jazłowcu w 45 roku życia.
Jego najbardziej znane, wydrukowane za życia i jedyne zachowane do dziś dzieło to Melodie na psałterz polski, wydane w drukarni Łazarza Andrysowicza w Krakowie w 1580, skomponowane do poetyckiego tłumaczenia psalmów biblijnych Jana Kochanowskiego. Zbiór obejmuje zawierają 150 krótkich utworów utrzymanych w układzie czterogłosowym. Posiłkując się rytmiczną siłą akcentową kompozytor zachował niezwykłą wierność akcentacji języka polskiego. Jest to jeden z nielicznych tak wczesnych przykładów, w którym zarówno tekst jak i muzyka są najwyższej próby. Mimo swej prostoty, pieśni nie są schematyczne – wiele z nich wykazuje wpływy różnorodnych tańców obcych i polskich (pawany, galiardy i in.), przy czym każda pieśń stara się oddać wiernie charakter tekstu. Najbardziej znane psalmy to: Nieście chwałę, mocarze, Kleszczmy rękoma, Siedząc po niskich brzegach babilońskiej wody oraz Szczęśliwy, który ludzi upadłych ratuje.
Opracowano na podstawie Wikipedia.org
