Osiecki kościół usytuowany jest w centralnym punkcie wsi. Stosunkowo duży budynek kościoła w części przedniej ma wysuniętą wieżę o podstawie kwadratowej. Wieża w swym wnętrzu zwieńczona jest ośmiokątną kopułą, a ściany posiadają ostrołukowe nisze (prawdopodobnie średniowieczne). Wnętrze wieży dwukondygnacyjne, dzwonnica z jednym dzwonem z lat 20-tych XX w.
Elewacja frontowa (zachodnia) jest wieżą z centralnie usytuowanym portalem wejścia głównego zwieńczonym trójkątnym tympanonem z półkolistą blendą w środku. Na szczycie zaprojektowano motyw dekoracyjnego krzyża , powyżej dwa otwory okienne. Wieżę nakryto ośmiobocznym smukłym dachem. We wnętrzu schody jednobiegowe, niegdyś prowadzące na chór boczny. Elewacja północna wydłużona z pięcioma półkolistymi oknami. Elewacja południowa posiada kruchtę boczną na planie prostokąta (dobudowana w 1808 r.). Ściana szczytowa kruchty dosyć bogato dekorowana w elementy kompozycyjne. Ścianę zwieńczono trójkątnym tympanonem w środku którego znajdują się trzy małe okna witrażowe zwieńczone wspólnym łukiem półkolistym i przedzielone dwoma słupkami ceglanymi. Kruchta niegdyś stanowiła wejście dla właścicieli ziemskich i patrona kościoła, bezpośrednio z niej prowadziły schody na dziś nie istniejącą emporę. Elewacja wschodnia tworzy trójboczne prezbiterium.
W jednonawowym wnętrzu nad nawą jak i prezbiterium strop drewniany częściowo maskujący konstrukcję więźby dachowej. Na ścianie zachodniej drewniana empora chóralna, wsparta na czterech drewnianych belkach, pierwotnie stykającą się z emporą boczną zawieszoną na ścianie wschodniej, na którą prowadziły boczne, przeszklone wejście z kruchty. Na emporze organy z połowy XIX w., firmy Vöelkner z Duninowa.
Ołtarz późnobarokowy nieznanego autora, prawdopodobnie powstał po roku 1726 r. (wcześniejszy ołtarz spłonął wraz z kościołem). Centralnie umieszczony obraz z przedstawieniem ukrzyżowanego Chrystusa. Ponad obrazem ozdobny kartusz zdobiony główką anioła na tle stylizowanej muszli oraz kampanulami, w polu kartusza litery A, P i Ω symbolizujące imię Chrystusa. Po lewej stronie obrazu między dwoma kolumienkami korynckimi rzeźba pełnoplastyczna przedstawiająca Mojżesza, po prawej – rzeźba św. Jana Chrzciciela. W zwieńczeniu ołtarza na gzymsie postać figuralna Tryumfującego Chrystusa. Po jego lewej stronie rzeźba personifikacji Wiary.
Mensa współczesnego ołtarza utworzona jest z XIX-wiecznej płyty nagrobnej, pochodzącej z przykościelnego cmentarza przy kruchcie bocznej. Podczas likwidacji cmentarza przeniesiono ją do kościoła. Obecnie przy kruchcie znajduje się niewielkie lapidarium. W górnej części wyryty napis: „Hier ruhen In Christ Henrietta Carokine Wilhelmine Fliessbach geborne von Kaschembahr auf Kurow geboren d. 30. August 1798 gestorben d. 3 März d. 1854 und 2 von Iren Kindern Rudolph Hartmann Franz Fliessbach geboren d. 17. September 1829 gestorben d. 10. Februar 1850 Elise Rozalie Natalie Fliessbach geboren d. 31. Januar 1831 gestorben d. 29 März 1831 – Friede sei mal Ihnen”. Po lewej stronie prezbiterium ambona przyścienna, Korpus ambony pięcioboczny o trzech ściętych szerszych i dwóch węższych zdobionych u dołu lambrekinem W szerszych płycinach płaskorzeźby z przedstawieniami Chrystusa w Ogrójcu, oraz Jonasza z wielorybem.
Najciekawszym i najstarszym zachowanym elementem wyposażenia tej świątyni jest ośmioboczna chrzcielnica z piaskowca gotlandzkiego. Jej pochodzenie badacze datują na XV wiek, nie można wykluczyć jednak, że pochodzi już z XIII-XIV wieku, jak i kilka innych podobnych ze starych kościołów na Pomorzu. Ozdobiona jest naiwnymi motywami, które przedstawiają czteropłatkowy kwiat obok kielicha kwiatowego, liść akantu i liść róży, kroczącego zająca, lilię heraldyczną, lilię heraldyczną z łodygą, jeźdźca nad siedzącym zającem, lisa ponad gęsią. Podobne motywy oraz stylistyka wykazuje podobieństwa do zdobnictwa w dawnym państwie krzyżackim. Motywy te budzą zaciekawienie naukowców i interpretowane są na różne sposoby: Werner von Bülow – badacz alfabetu runicznego zdobył się na próbę zinterpretowania znaków umieszczonych na niektórych starych chrzcielnicach jako run.
P.W. Hartmann w Das grosse Kunstlexikon przedstawia następującą interpretacją niektórych symboli znaków umieszczonych na bocznych ścianach chrzcielnicy kościoła w Osiekach:
Zielone liście to symbol rozwoju i zamożności, odnowy wegetacji; w sztuce chrześcijańskiej trzylistna koniczyna obrazuje Trójcę Świętą, czterolistna koniczyna krzyż i cztery ewangelie.
Liść róży na żydowskich nagrobkach zwiędłe liście róży symbolizują przemijanie; jako rzeźba na starych konfesjonałach były one symbolem dyskrecji i milczenia.
Liść akantu w krajach śródziemnomorskich był ulubionym ornamentem symbolizującym życie i nieśmiertelność.
Heraldyczna lilia jest symbolem niewinności (Dziewica Maryja), a także atrybut Archanioła Gabriela.
Zając był atrybutem bóstw księżycowych, symbolizuje światło wśród ciemności oraz ponowne narodzenie (nów i pełnia księżyca). Biegnący zając przypomina o szybkim przemijaniu czasu. Chrzest obrazowano czasami jako zająca zajadającego winogrona, a zając biegnący pod górkę był symbolem zmartwychwstania Chrystusa. To także stary symbol czujności (zając śpi z otwartymi oczami).
Jeździec to symbol odwagi – łowczy (orion) zabił byka, sam raniąc się w kolano. Białe konie z zaprzęgu Eosa i Heliosa jako przynoszące światło. Św. Grzegorz i sw. Michał też byli przedstawiani na białym koniu. Czarne konie były natomiast symbolem śmierci i niszczenia (Jeździec Apokalipsy).
Lis – rude włosy były symbolem fałszywości i zdrady. Judasza przedstawiano zawsze jako rudowłosego.
Gęś to symbol wierności w małżeństwie i w miłości.
Historia kościoła w Osiekach Lęborskich
Pierwsza wzmianka o wsi Osieki pojawia w dokumencie z 1284 r., w którym wymienia się kapłana Jacobusa z tej miejscowości. Przypuszcza się że pierwsza świątynia powstała już w średniowieczu za czasów Ottona von Bamberga. Najstarsza znana budowla kościelna była z drewna. W kościele nie było ławek, jedynie właściciele mieli zapewnione miejsca do siedzenia w pobliżu ołtarza. Parafia podlegała biskupom włocławskim, następnie biskupowi Wolskiemu, który w r. 1566 sprzedał je Ernestowi Weiherowi, który osadził w Osiekach pastora, gdyż już wtedy reformacja objęła Osieki. Katolicy i ewangelicy rywalizowali o kościół, który podczas tych sporów podupadł. Ernest Weiher powrócił na łono kościoła katolickiego w 1585 r., ale Osieki były już w rękach protestanckich. W r. 1605 Dytryk Weiher, syn Ernesta Weihera (zm. 1598 r.), sprzedaje wieś Jerzemu Krokowskiemu (Georg von Krockov), w którego rodzinie posiadłość ta pozostaje przez ok. 200 lat. Za panowania Krokowskiego, w r. 1608 i w 1621 r. odnotowano, że kościół jest w bardzo złym stanie.
W 1621 Georg von Krockov przejął wyłączny patronat nad świątynią i wybudował nowy kościół i nowy pałac. Ze starego kościoła wykorzystano misę chrzcielną i dzwon. W 1726 r. dwór oraz kościół zostały poważnie zniszczone przez pożar. Z budynku kościoła pozostała jedynie podstawa wieży. W 1803 r. kompleks przechodzi w ręce braci von Jasmund, a następnie Werner von Bülow; potem następuje sądowa sekwestracja.
Ponowny pożar w 1811 roku strawił trzykondygnacyjny dwór, budynek parafialny i nieco nadpalił kościół i az do lat 70. XIX w. stan osieckiej świątyni budził wiele zastrzeżeń. Przeprowadzenie remontu było bardzo trudne, że względu na ogrom kosztów. W koszalińskim Archiwum Państwowym zachowała się trwająca ok. 30 lat i licząca 242 listy korespondencja pomiędzy radą wspólnoty ewangelickiej a starostą oraz starostą a nadrzędnymi władzami Koszalina i odpowiednimi władzami kościoła w Gdańsku. 15 października 1826 roku kościół w Osiekach otrzymał nowe organy ufundowane przez wszystkich parafian. W r. 1861 majątek Osieki nabył Adolf Heinrich von Köller – dyrektor ziemski i starosta w stanie spoczynku, w rękach tej rodziny Osieki pozostawały do II wojny światowej.
W roku 1866 parafia osiecka liczyła 24 miejscowości z 4 005 duszami, kilka lat później po wizytacji generalnej Kościołów ewangelickich w 1887 r. parafia obejmowała 29 miejscowości i 7 folwarków oraz pojedyncze wybudowania. W osieckim kościele w XIX wieku dwa lub trzy razy do roku w odbywały nabożeństwa dla polskojęzycznych wiernych, mimo urzędowego zakazu używania języka polskiego. W 1835 roku uczęszczało na nie około 800 osób, w latach 50. XIX w. było ich 200.
Pastorzy osieckiej parafii:
- Michael Qandt (w latach 1553-1558). W 1564 przeniesiony z Osiek do parafii Charbrowskiej, gdzie nie sprawdził się z powodu pijaństwa i został usunięty z urzędu.
- Valentinus Labischus
- Wojciech (Albert) Czetmar wyświęcony wpierw na księdza katolickiego w Poznaniu, przeszedł na luteranizm, po czym sprowadzony przez superintendenta Jakuba Hogensee ze Słupska, który czuwał nad obsadzeniem duchownymi ziemi lęborskiej. Trudno określić datę jego urzędowania.
- Georg Andrea odnotowany w 1636 r.
- Johann Hankocius
- Tobias Hankocius syn Johanna Hankociusa
- Constantin Heineccius (w latach 1690-1730)
- Johan Böhm (w latach 1730-1753)
- Christian Schmidt był wpierw kapelanem wojskowym przy regimencie w hrabstwie Dohnaschen. Powołany na pastora do Osiek przez Macieja Krokowskiego w r. 1754. Z powodu konfliktów z ludnością kaszubską na tle nabożeństw w j. polskim został odwołany w 1782 roku, wyjechał do Gdańska, gdzie zmarł po roku
- Christian Aegidius Notzoll (w latach 1783-1822). W 1811 r. podczas pożaru plebanii ledwo uratowano 10 dzieci pastora Notzolla. Mieszkał w Osiekach aż do śmierci w 1822 r. i został tu pochowany.
- Ernst Johann Heinrich Häsner (w latach 1825-1831)
- Johann Traugott Zuthner urodzony w 1797 r. w Gdańsku, tu też ukończył gimnazjum, studiował w Halle. W 1824 r. zostaje pastorem w Gniewinie. Wprowadzony w urząd pastora parafii osieckiej w 1832 r., gdzie pracował aż do śmierci w 1853 r.
- August Kuhlo, (w latach 1854-1887) był wychowawcą i nauczycielem na dworze księcia Wittgenstein, a później wychowawcą w wyższej szkole żeńskiej w Szczecinie.
- Friedrich Adolf Sydow (w latach 1887-1930) syn pastora Alberta Eugeniusza Sydowa. Pochowany na cmentarzu w Osiekach.
- Franz Trautmann (w latach 1935-1945)
Na podstawie tekstu M. Drzewieckiego „Cmentarze Ziemi Lęborskiej”