Językoznawca, tłumacz, bibliograf, pedagog i bibliotekarz, autor Słownika języka polskiego. Urodzony w 1771 r. w Toruniu w rodzinie szwedzkiego imigranta, majstra ślusarskiego i rajcy Jana Jacobsena Lindego i Anny Barbary z domu Langenhann. W 1559 roku sejm polski przyznał przodkowi Samuela – Mikołajowi de Linde, burgrabiemu i rajcy toruńskiemu tytuł szlachecki i herb za zasługi dla Rzeczypospolitej. W 1826 roku, w uznaniu pracy Samuela Lindego nad językiem polskim, herb ten oficjalnie wzbogacono dodając mu do tarczy wizerunek Słownika.
Samuel Bogumił uczęszczał do toruńskiej Szkoły Nowomiejskiej i protestanckiego Gimnazjum Akademickiego. Studiował teologię i filologię na Uniwersytecie w Lipsku na Wydziale Filozoficznym. Uzyskując tytuł magistra w 1792 r., podjął pracę na macierzystej uczelni.
W 1792 r., po obaleniu Konstytucji 3 maja, rozpoczął pracę dla polskich oświeceniowych działaczy na emigracji w Saksonii, m.in. tłumacząc na niemiecki Powrót posła i Biblię targowicką J.U. Niemcewicza oraz O powstaniu i upadku Konstytucji 3 maja 1791 H. Kołłątaja, I. Potockiego i F. Dmochowskiego. Działania te, mimo ówczesnej sytuacji politycznej, otworzyły Lindemu drogi kariery i trwale związały go z polskością. Po klęsce Powstania kościuszkowskiego, w latach 1794–1803 r. był bibliotekarzem pisarza i księgarza Józefa Maksymiliana Ossolińskiego w Wiedniu. W tym okresie zebrał podstawowy materiał leksykograficzny do dzieła swego życia, Słownika języka polskiego. W latach 1803–1831 r. Samuel Linde pełnił funkcję dyrektora założonego przez władze pruskie Liceum Warszawskiego.
Linde był członkiem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk (od 1800 r.), a także organizacji oświatowych Księstwa Warszawskiego: Izby Edukacyjnej, Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. W latach 1816–1818 wykładał na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, od 1818 był dyrektorem Biblioteki Publicznej – największej biblioteki na ziemiach polskich.
Jako ewangelik był też aktywny w gremiach kościelnych i politycznych: był przewodniczącym Warszawskiego Zboru Ewangelicko-Augsburskiego (1813–1819), przewodniczącym Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego (1828–1837) i deputowanym na Sejm w roku 1818 i w roku 1820.
Dziełem życia Lindego był opublikowany 1 marca 1804 r. Słownika języka polskiego. Sześciotomowe dzieło rozprowadzano metodą prenumeraty, którą zbierało około 30 osób. Dzięki pomocy arystokratycznych sponsorów, m.in. księcia A. Czartoryskiego, do 1815 r. Słownik wydano w bardzo dużym nakładzie 1200 egzemplarzy. Nabywcą Słownika był m.in. Car Aleksander I, który kupił od autora 98 egzemplarzy dla szkół na Litwie i Ukrainie, które już wcześniej nabyły dzieło Lindego dzięki staraniom Jana Śniadeckiego, rektora Uniwersytetu Wileńskiego. Drugie wydanie Słownika wraz z uzupełnieniem ukazało się nakładem Ossolineum w latach 1854–1861, reprinty w 1951 i 1994–1995.
Słownik języka polskiego stanowił bardzo poważne i trwałe osiągnięcie naukowe. Publikacja obejmuje ogromny materiał źródłowy, w większości zaczerpnięty z druków XVI–XVIII wieku. Jest pierwszym jednojęzycznym słownikiem polszczyzny, opatrującym wyrazy polskie objaśnieniami i cytatami z dzieł polskich autorów. Jest zarazem słownikiem wielojęzycznym, a także historyczno-etymologicznym. Nie pełni funkcji normatywnej (podającej przykłady wzorowego języka), ale zawiera pełne bogactwo wyrażeń stosowanych w j. polskim. Linde później zgodził się, by pewne informacje normatywne zostały wprowadzone do słownika przez korektorów.
Dzieło zawiera ok. 60 000 haseł, w tym ok. 2000 nazw własnych. Ponad 5000 nazw stworzył sam Samuel Linde, chcąc uzupełnić luki leksykalne w polszczyźnie, które zauważył, porównując język polski z innymi językami słowiańskimi. Cytatów, przytoczonych ze wskazaniem źródła, jest w słowniku ok. 200 000, od ponad 400 autorów. Późniejsi badacze wykazali, że cytaty te, nawet te ze wskazanym źródłem, Linde modyfikował, aby lepiej ilustrowały znaczenie (nad względy filologicznej wierności przedkładał ich praktyczną użyteczność). Nie zawsze podawał dokładne informacje bibliograficzne, popełniał też nieścisłości w materiale porównawczym z innych języków słowiańskich (być może obciążają one konto jego doradców, gdyż Linde nie znał innych języków słowiańskich poza polskim). Ciężar tych zarzutów jest jednak niewielki w porównaniu z wielkością i rangą słownika.
Pozostałe publikacje naukowe Lindego to: O literaturze rosyjskiej (1816), O Statucie Litewskim ruskim językiem i drukiem wydanym wiadomość (1817) i O języku dawnych Prusaków (1822). Przekłady to: J. M. Ossoliński Vincent Kadłubek oraz M. Griecz Rys historyczny literatury rosyjskiej (1823). Prace te miały znaczenie w ówczesnej sytuacji polityczno-społecznej. Będąc na emeryturze Linde pracował nad słownikiem rosyjsko-polskim, który pozostawił nieukończony. Praca ta przez pewien czas interesowała władze rosyjskie, natomiast była krytykowana przez rosyjskich uczonych.
Za swe osiągnięcia i postawę naukowiec był wielokrotnie nagradzany: otrzymał Order Świętego Stanisława (dwukrotnie) oraz Order Św. Włodzimierza z nadania carów Aleksandra I i Mikołaja I. W 1816 r. otrzymał złoty medal ufundowany przez społeczeństwo za Słownik języka polskiego; w 1842 r. otrzymał złoty medal od władz Królestwa Polskiego. W 1844 r. został Honorowym Obywatelem miasta Torunia. Samuel Bogumił Linde zmarł w 1847 r. w Warszawie i tam też został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim.
Opracowano na podstawie: www.wikipedia.pl
