Niemiecki malarz epoki romantyzmu. Caspar David Friedrich urodził się jako szóste z dziesięciorga dzieci w Greifswaldzie na Pomorzu Szwedzkim. Dorastał w luterańskim wyznaniu wiary swojego ojca Adolfa Gottlieba Friedricha, zamożnego wytwórcy mydła i świec. W dzieciństwie otoczony był śmiercią: jego matka Sophie zmarła w 1781 roku, gdy chłopiec miał zaledwie 7 lat, jako dzieci zmarły również jego dwie siostry – Elżbieta i Maria. 13-letni Caspar David był świadkiem jak jego brat Johann utonął w jeziorze (niektóre relacje sugerują, że stracił życie podczas próby ratowania Caspara Davida).
W 1790 roku Caspar David Friedrich rozpoczął studia artystyczne u Johanna Quistorpa na Uniwersytecie w Greifswaldzie. Dzięki Quistorpowi poznał szwedzkiego filozofa i panteistę Thomasa Thorilda (nauczyciela literatury i estetyki) oraz poetę, kaznodzieję i teologa Ludwiga Kosegartena, który wychwalał piękno przyrody prowadzące do spotkania z Bogiem. Thorild zaś interesował się współczesną estetyką angielską i nauczył Friedricha odróżniać duchowe „oko wewnętrzne” od „oka zewnętrznego”. W 1794 roku Friedrich wstąpił do prestiżowej Akademii w Kopenhadze, gdzie studiował pod kierunkiem Christiana Lorentzena i pejzażysty Jensa Juela. Artyści ci, inspirowani ruchem Sturm und Drang, zmierzali w kierunku nowej estetyki, pełnej dramatyzmu i romantyczności. W nowym malarstwie najważniejszy był nastrój, a wpływy czerpano z takich źródeł, jak islandzka legenda o Eddzie i Osjanie oraz folklor nordycki.
Po studiach Caspar David Friedrich osiadł na stałe w Dreźnie. Początkowo uprawiał rysunek i akwarelę, a jego pierwsze prace były naturalistyczne. Technikę olejną zaczął uprawiać prawdopodobnie po trzydziestym roku życia. Tematem jego obrazów były pejzaże, inspirowane częstymi podróżami, począwszy od 1801 roku, na wybrzeże Bałtyku, do Czech, w góry Riesen i Harz. Artysta motywem swych prac czynił lasy, wzgórza, zatoki, porty, poranne mgły i inne efekty świetlne oparte na uważnej obserwacji natury. Był prekursorem w przedstawianiu zjawisk świetlnych, takich jak oświetlenie słońca i księżyca na chmurach i wodzie. Caspar David Friedrich zaistniał jako uznany artysta zdobywając w 1805 roku nagrodę w konkursie malarskim w Weimarze. W 1808 roku zaś po raz pierwszy wywołał kontrowersję, wystawiając publicznie obraz Krzyż w górach. Ten ołtarzowy obraz przedstawiał oddalony krzyż z Chrystusem na szczycie góry, a dominującym motywem był górski krajobraz. Krytycy byli oburzeni takim potraktowaniem tematu Ukrzyżowania i zadawali pytanie, czy malarstwo stricte pejzażowe może przekazywać symboliczno-religijne treści. W obronie Friedrich w swoim komentarzu porównał promienie wieczornego słońca do światła Boga Ojca i wytłumaczył, że zachód słońca sugeruje, iż minął już czas, w którym Stwórca objawia się bezpośrednio człowiekowi. W późniejszych latach artysta zaprzestał objaśniania znaczeń swoich dzieł. W 1810 roku Friedrich został wybrany na członka Akademii Berlińskiej, a sześć lat później – na członka Akademii Drezdeńskiej, za co otrzymywał roczne stypendium w wysokości 150 talarów.
W 1818 r. 44-letni wówczas Friedrich poślubił 25-letnią Caroline Bommer – córkę farbiarza z Drezna. Para doczekała się trojga dzieci. Życie rodzinne odbiło się na charakterze jego twórczości – na obrazach zaczęły się pojawiać postacie kobiet, paleta barw stała się jaśniejsza, a dominująca symetria i surowość uległa osłabieniu (np. Klify Kredowe na Rugii). Artysta zabiegając o fundusze potrzebne na utrzymanie rodziny, znalazł wsparcie u Wielkiego Księcia Rosji (późniejszego cara Mikołaja I Romanowa), który w 1820 r. zakupił u Friedricha obrazy dla swojej żony. Przez wiele lat malarzowi pomagał też poeta Wasilij Żukowski, wychowawca następcy tronu Aleksandra II. Zaprzyjaźniony z artystą Żukowski, także kupował jego dzieła i polecał jego sztukę rodzinie królewskiej, zwłaszcza pod koniec kariery Caspara Davida.
Caspar David Friedrich zyskał podziw poety Johanna Wolfganga Goethego, a także przyjaźnił się malarzami: Philippem Runge, Georgiem Kerstingem i Norwegiem Johannem Christianem Dahlem. Dahl wspierał Friedricha w ostatnich latach życia i skarżył się, że dla publiczności obrazy niemieckiego malarza były jedynie ciekawostkami. Pisał: „Artyści i koneserzy widzieli w sztuce Friedricha jedynie swego rodzaju mistykę, ponieważ doszukiwali się mistycyzmu, a nie widzieli u artysty wiernego i sumiennego studiowania natury. W 1835 r. Friedrich doznał udaru, który spowodował paraliż kończyn. Jego zdolność do pracy została znacznie ograniczona – rysował wyłącznie sepią i malował niewielkie akwarele. W jego pracach zaczęły pojawiać się symbole śmierci (np. Sowa siedząca na grobie). Do 1838 roku był już prawie niezdolny do pracy artystycznej, żył w niedostatku i był coraz bardziej zależny od dobroczynności przyjaciół. Zmarł w 1840 r., a jego śmierć nie wywołała większego poruszenia w środowisku artystycznym.
_________________________________________
Krytycy współcześni Friedrichowi przypisywali melancholijny charakter jego sztuki tragicznym przeżyciom w dzieciństwie, ale równie uprawnione jest stwierdzenie, że taka była naturalna osobowość malarza. Był postrzegany jako „milczący człowiek z Północy”, jednak jego zachowana korespondencja dowodzi, że był osobą pełną humoru i autoironii. Filozof przyrody Gotthilf von Schubert tak napisał o Friedrichu: „Był rzeczywiście dziwną mieszaniną temperamentów – jego nastroje wahały się od powagi do najbardziej wesołego humoru. Spotkałem niewiele osób, które miały taki dar opowiadania dowcipów i takie poczucie humoru jak on, pod warunkiem, że przebywał w towarzystwie ludzi, których lubił”.
Historyk sztuki Helmut Börsch-Supan konsekwentnie interpretował twórczość Friedricha przez pryzmat wiary i religii i przez to zdeterminował sposób jej dalszego postrzegania w historii. Przyjął spójny system symboli o konotacjach chrześcijańskich, w którym obumierające drzewa lub topole są symbolami śmierci, budzą nadzieję na życie wieczne, przerzucają mosty do zaświatów, płoty oddzielają raj od ziemskiej egzystencji, skała jest symbolem niezłomnej wiary, a dęby uosabiają pogański pogląd na życie. Znaczenie tych elementów w kompozycji obrazu powoduje odczytanie dzieła jako dającego nadzieję lub jej braku. Jako religijne inspiracje malarza (zachowały się pisma Friedricha) i jego program malarski, Börsch-Supan wskazywał osobę pastora Ludwiga Kosegartena i jego kazania pod gołym niebem na Rugii, jak również postawę i działalność teologa odrodzenia i przyjaciela z dzieciństwa Friedricha – Franza Bolla. Również idee teologa i filozofa Friedricha Schleiermachera są postrzegane jako klucz do rozumienia obrazów artysty. Według wielu analityków, sztuka Caspara Davida Friedricha prezentuje religijny punkt widzenia rzeczywistości. Artysta, wychowany w protestanckiej pobożności i pełen chrystocentrycznej wiary, pojmował przedstawianie natury jako nieustający kult, widząc Boga w całym stworzeniu, nawet w ziarnku piasku. Z biegiem czasu w pismach i w obrazach, a także w stosunku do natury Friedricha ujawniają się poglądy filozofii panteistycznej. Oprócz światopoglądu panteistycznego, za drugi ważny składnik religijnej narracji malarza uznawana jest luterańska teologia krzyża.
Opracowano na podstawie: www.de.wikipedia.org
